Zonnewindt vzw
Wervel opereert zelden solo, wil zoveel mogelijk netwerken. Daarom stellen we in deze rubriek diverse partnerorganisaties voor. Steven Camertijn licht toe waar Zonnewindt vzw voor staat.
Wat zijn de speerpunten van Zonnewindt vzw?
De vzw ZonneWinDT is actief op drie vlakken. Via sensibilisatie willen we de burger mobiliseren voor rationeel energiegebruik en een duurzame levensstijl. Via educatie, vorming en opleiding geven we kinderen en leerkrachten feeling voor groene energie en helpen we hen op weg naar spaarzaamheid. Via advies op maat richten we ons tot toekomstige bouwers en verbouwers. Sinds enkele jaren adviseren we ook inzake de toepassingen van koolzaad als agrobrandstof en leverancier van plantaardige eiwitten. Dit gebeurt vanuit het Europese Leader project “Koolzaad, het zwarte goud van de Westhoek”, waarvan Wervel partner is.
Waarom een vzw in de schoot van coöperatie Beauvent?
De coöperatie BeauVent is in de kiem ontstaan uit de bekommernissen die ZonneWinDT ter harte neemt. Eerst waren er enkele gezinnen die hun energie- en grondstoffenverbruik drastisch wilden beperken door duurzaam en energiezuinig te bouwen en verbouwen. Om dwee resterende energiebehoefte te lenigen, kozen ze voor hernieuwbare energiebronnen. Die keuze werd een zoektocht en leidde uiteindelijk tot de oprichting van de coöperatie BeauVent. Zo zijn ZonneWinDT en BeauVent twee handen op één buik: eerst verbruik vermijden en dan in de resterende behoefte voorzien met hernieuwbare bronnen.
“Groene energie is zilver, maar minder verbruiken is goud!” lezen we bij Zonnewindt. De groene filosofie ‘consuminderen’ komt dus eerst, en nadien pas het product, namelijk groene energie? Een moeilijke opdracht?
ZonneWinDT volgt de logica van de trias energetica. We moeten eerst de energievraag beperken en dan pas kunnen we overstappen naar hernieuwbare energie. Als er nog fossiele brandstoffen gebruikt worden, dan zo efficiënt mogelijk. En dat geldt ook voor koolzaadolie als agrobrandstof: zuinigheid is de boodschap. Zonder aan comfort in te boeten kan je perfect 30% besparen. Consuminderen is goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee. Een advies bij ZonneWinDT kan makkelijk honderden euro’s per jaar besparen – en daar heeft de burger best wel oren naar. Na 10 jaar bestaan stellen we wel vast dat er nog veel werk aan de winkel is, het blijft een moeilijke opdracht.
Is Vlaanderen niet te klein om agrobrandstoffen te telen?
Niemand gaat ervan uit dat we ons huidige aardolieverbruik kunnen dekken met koolzaadolie, dat moet eerst drastisch verminderd. Er is (momenteel) nog geen wonderproduct dat aardolie volledig kan vervangen. Er is een mix van oplossingen nodig. In die mix kan koolzaadolie een rol spelen die nog niet optimaal is benut.
Wanneer is een agrobrandstof duurzaam?
Koolzaadolie is duurzaam als het lokaal geproduceerd en verbruikt wordt en leidt tot CO2-reductie in vergelijking met fossiele brandstoffen. De teelt mag niet concurreren met voedselproductie voor de lokale bevolking. De teelt van agrobrandstof mag uiteraard geen schade aanrichten aan het bestaande ecosysteem. Tegen 2018 wil Europa enkel nog duurzame agrobrandstoffen die een CO2-reductie hebben van minimum 60%. De Europese studie 2VEgOil heeft aangetoond dat alleen koudgeperste koolzaadolie daaraan kan voldoen. De studie gaat er wel vanuit dat de tractoren die de koolzaadvelden bewerken ook rijden op deze agrobrandstof. Zolang landbouwers de goedkopere rode diesel mogen gebruiken, zal dat in België niet gebeuren.
Wat houdt boeren tegen om koolzaad te telen?
Ondanks de lichte stijging van het koolzaadareaal de laatste jaren, is en blijft koolzaad een marginale teelt. Onvoldoende kennis van en ervaring met de teelt blijft de hoofdoorzaak, vooral in Vlaanderen. In Wallonië bedraagt het areaal circa 10.000 ha, in Duitsland zelfs 1.000.000 ha. De hoge marktprijs de laatste jaren heeft de Vlaamse landbouwers niet overtuigd om koolzaad in te zaaien. Er is zelfs een tekort op de markt. Onvoldoende kennis is één van de redenen, maar ook de versnippering van het landbouwareaal maakt het de boer moeilijk om aan teeltafwisseling te gaan doen. Vaak grijpt naar de klassieke gewassen zoals tarwe, mais en aardappelen. Op heel wat percelen is er zelfs geen vruchtafwisseling meer en worden jaar na jaar tarwe of maïs geteeld, met alle gevolgen van dien.
Hoe kan Wervel hier haar steentje aan bijdragen?
Wervel kan koolzaad mee helpen promoten om deze alternatieve teelt uit de marginaliteit te halen. We zijn ervan overtuigd dat koolzaad in Vlaanderen een belangrijke rol kan spelen. Koolzaad biedt meer dan alleen agrobrandstof of spijsolie. Het is een ideaal gewas in de vruchtafwisseling. Vaak wordt tarwe-koolzaad-tarwe verbouwd. De praktijk heeft uitgewezen dat tarwe na koolzaad 10% meer oplevert, wat ook door wetenschappelijke studies is bevestigd. Koolzaad verbetert de structuur en doorlaatbaarheid van de grond. Bovendien – zeer belangrijk – de gele bloemetjes zijn in het voorjaar een belangrijke voedselbron voor bijen en leveren een lekkere koolzaadhoning op. Koudgeperst koolzaad levert naast olie ook perskoek, een bron van hoogwaardig plantaardige eiwit. Mits aanvulling van erwten en lupinen kan deze koolzaadkoek soja uit het Zuiden vervangen. Zo kunnen boeren hun eigen veevoeders produceren.
En als het goed is voor de dieren, waarom dan niet voor de mens? Preliminair onderzoek heeft ondertussen de mogelijkheden aangetoond van koolzaadeiwit voor directe menselijke consumptie, maar meer onderzoek zal zeker nodig zijn. Koolzaad biedt op maatschappelijk vlak de mogelijkheid om aan eerlijke handel te gaan doen. Bij BeauVent gebeurt dit al jaren. Koolzaadtelers en koolzaadrijders bepalen jaarlijks gezamenlijk de koolzaadprijs en olieprijs. Op basis daarvan worden de teelt en afnamecontracten voor de oogst van volgend jaar vastgelegd. Een faire prijs voor de teler kan alleen, als de koper ook een faire prijs wil betalen. Er zijn voldoende argumenten om koolzaad in Vlaanderen te gaan promoten. Vandaar dat Wervel partner is van het Leader project “Koolzaad het zwarte goud van de Westhoek”.