Ga naar de inhoud
LOGO EURAF europeanstarscolor

De Europese Agroforestry Federatie (EURAF) wil het gebruik van bomen promoten op landbouwbedrijven in alle regio’s in Europa. EURAF heeft ongeveer 250 leden van meer van 18 verschillende Europese landen. Wervel stond mee aan de wieg.

 

Hoe ziet EURAF agroforestry?

Agroforestry is de integratie van houtachtigen (bomen of struiken), gewassen en/of vee op hetzelfde stuk land. Bomen kunnen in het perceel staan, of op de perceelrand, zoals hagen. Agroforestry kan toegepast worden in elk landbouwsysteem, overal in Europa. Agroforestry kan zowel bekomen worden door bomen aan te planten op landbouwgrond, als door landbouw of veeteelt te introduceren in bestaand bos. Europa heeft een unieke erfenis van traditionele agroforestry-systemen met hoge natuur- en culturele waarde, en een enorm potentieel voor innovatieve moderne systemen, die de laatste twee decennia mee ontwikkeld werden door onderzoeksinstituten in heel Europa.

 

Heeft het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) agroforestry kapot gemaakt?

De laatste decennia heeft het GLB geen aandacht besteed aan agroforestrypraktijken, wat ervoor heeft gezorgd dat miljarden bomen gerooid zijn over heel het grondgebied. Het is maar sinds het huidige landbouwbeleid (periode 2007-2013) dat het tij gekeerd is, althans op het vlak van Europees beleid. Zo werd er in de tweede pijler van het GLB (plattelandsontwikkeling) steun toegekend aan landbouwers voor de opstart van agroforestry. Helaas hebben conflicten tussen de eerste pijler (inkomenssteun) en de tweede pijler Europese landbouwers verhinderd om agroforestry op te starten of te onderhouden.

 

Agroforestry – een duurzaam landgebruik voor de toekomst van Europa

Agroforestry is een voordelig landbouwsysteem dat minder afhankelijk is van fossiele brandstoffen en een hogere biomassa produceert. Het levert vele ecosysteemdiensten terwijl de productiviteit voor de landbouwer hoog blijft. Het is een win-win optie voor landbouwers en milieu- en natuurbeschermers. Specifieke ecosysteemdiensten omvatten: vastleggen van koolstof, bufferen van overstromingen, verminderen van diffuse vervuiling en bodemerosie, bescherming van gewassen en vee tegen klimaatrampen die het gevolg zijn van de klimaatopwarming, synergetische productie van gewassen en boomproducten, een geïntegreerd habitat-netwerk met hoge biodiversiteitswaarde, optimale gewasbescherming door zelfregulatie van plagen en ziekten in mozaiek-milieu’s, landschapselementen die toerisme en wildpopulaties kunnen onderhouden.

 

EURAF en het GLB

Wat EURAF voorstelde voor het nieuwe GLB

Eerste pijler

 Agroforestry is een landbouwpraktijk, dus agroforestrypercelen moeten subsidiabel zijn (premiegerechtigd). De 50-bomen-regel, die nooit in de Europese regelgeving stond, maar wel verscheen in een gids voor controleurs, werd door de meeste lidstaten eng geïnterpreteerd als “percelen met meer dan 50 bomen per hectare zijn niet subsidiabel”. Deze ‘regel’ moet verdwijnen. Agroforestry kan gezien worden als ecologisch focusgebied, wegens de vele bewezen voordelen.

 

Tweede pijler

Opstart van agroforestry moet ondersteund worden zowel op landbouwgrond als in bos (met respect voor de bosbeschermingwetgeving). Naast een opstart-steun zou ook een onderhoudspremie moeten toegekend worden gedurende tien jaar.

 

Wat EURAF realiseerde in het nieuwe GLB

Eerste pijler
  • agroforestry kan een invulling zijn van ecologisch focusgebied
  • de 50-bomen-regel verdwijnt, de Europese Commissie moet nog concretiseren hoe met de subsidiabiliteit van landbouwpercelen met bomen wordt omgegaan in de gedelegeerde handelingen, maar het Europees Parlement sprak zich expliciet uit dat de regels begraasde agroforestrypercelen niet mogen penaliseren.

 

Tweede pijler

Wat bestond, wordt ten dele verbeterd:

    • investeringssteun wordt verhoogd van 70% naar 80%
    • er wordt voorzien in maximaal vijf jaar onderhoudspremie aan particuliere grondbezitters, gemeenten en verenigingen waarin zij verenigd zijn (was vroeger niet aanwezig)
    • boslandbouwsystemen zijn systemen voor grondgebruik waarbij de teelt van bomen wordt gecombineerd met extensieve landbouw op dezelfde grond (lobbywerk van EURAF zorgde voor schrapping van het woord “extensieve”, omdat agroforestry juist een ecologische intensivering inhoudt: meer en milieuvriendelijker produceren)

 

Hectarepremies of niet? God only knows...

 

Europees project agroforestry van start op 1 januari 2014

Agroforestry is de praktijk van doelbewuste integratie van houtachtige vegetatie (bomen of struiken) met gewas- of diersystemen om voordeel te halen uit de resulterende ecologische en economische interacties. AGroFORestry that Will Advance Rural Development (acronym: AGFORWARD; vertaald: ‘Agroforestry die plattelandsontwikkeling zal vooruithelpen’) is een vier jaar durend project, ontwikkeld door 23 organisaties die aan het roer staan op vlak van agroforestryonderzoek, -praktijk en -promotie. Het doel van het project is aangepaste agroforestrypraktijken promoten die duurzame plattelandsontwikkeling zullen vooruithelpen. Het project zal i) het begrip verhogen van bestaande en nieuwe extensieve en intensieve agroforestrysystemen in Europa; ii) innovaties identificeren, ontwikkelen en demonstreren die de ecosysteem-voordelen en de leefbaarheid van agroforestrysystemen versterken met behulp van participatorisch onderzoek, iii) beter aangepaste ontwerpen en praktijken ontwikkelen voor de verschllende bodem- en klimaatomstandigheden van Europa, en iv) de brede adoptie van duurzame agroforestrysystemen promoten.

 

Successvolle en duurzame agroforestrypraktijken worden best ontwikkeld door landbouwers en landeigenaren in samenwerking met onderzoekers, voorlichters en andere rurale ondernemingen. AGFORWARD zal 33 participatieve stakeholdergroepen rond agroforestryonderzoek en -ontwikkeling faciliteren om de veerkracht te verbeteren van i) bestaande agroforestrysystems met hoge natuur- of culturele waarde zoals de dehesa en de montado en ii) olijf-, traditionele hoogstamboomgaard-, en andere boomsystemen met hoge waarde, en de duurzaamheid te versterken van iii) akker- en iv) veehouderijsystemen die bomen integreren. AGFORWARD zal – gebruikmakend van bestaande bio-economische modellen, innovaties evalueren en aanpassen om de levering van positieve ecosysteemdiensten en de winstgevendheid van landbouwbedrijven te verbeteren, zowel op bedrijfs- als op landschapsniveau. Via bestaande en verder uit te bouwen Europese fora, zoals de Europese Agroforestry Federatie, zal het project een informatief en doeltreffend promotieprogramma uitvoeren dat ten goede komt aan de economie, het milieu en de maatschappij.

 

Wervel vzw in AGFORWARD

Dit project wordt gefinancierd door de Europese Commissie en Wervel vzw is één van de begunstigde organisaties. Het consortium geleid door Paul Burgess (Cranfield University) zag voldoende meerwaarde in Wervel voor dit tweede grote Europese agroforestryproject. Wervel timmert sinds 2002 aan de weg voor agroforestry in Vlaanderen, en lobbyde al in 2006 voor de toepassing van de Europese steunmaatregel. Hoewel de ontwikkeling niet van een leien dakje loopt (zie agroforestrybeleid in Vlaanderen), kent agroforestry toch een sterkere interesse bij grote stakeholders (Ugent, ILVO, Boerenbond, KULeuven,…), maar ook in de praktijk, vooral bij biolandbouwers. Wervel coördineerde in samenwerking met EURAF de organisatie van de eerste Europese Agroforestry Conferentie in Brussel najaar 2012. In dit project zal Wervel bijdragen aan lobby- en promotiewerk en overleg met stakeholders.

 

 

Agroforestry in rapport van VN-milieuprogramma

Het VN-milieuprogramma (UNEP) lanceerde het Emissions Gap Report 2013 op 5 november in Berlijn. Op de klimaatconferentie in Warschau (Polen) organiseerde UNEP enkele events over dit rapport.

Goed nieuws:

●     In het persbericht van UNEP wordt in het deel dat over landbouw handelt, agroforestry in de kijker gezet als een van de drie voorbeelden die breder opgeschaald zouden moeten worden.

●     In het rapport wordt de eerste Europese Agroforestry conferentie in Brussel aangehaald alsook de position paper van de Europese Agroforestry Federatie voor de trialoog. [zie conferentie-pagina van EURAF]

 

LETTERLIJK staat er:

 

In gemechaniseerde boslandbouwsystemen in de gematigde streken, hebben Dupraz en Talbot (2012) landequivalentie-verhoudingen aangetoond van 1.2 tot 1.6, wat suggereert dat het planten van bomen en gewassen samen is efficiënter dan wanneer de twee afzonderlijk worden geplant. [ … ]

 

In Europa en Noord-Amerika, is agroforestry vooral gepromoot voor de geleverde ecosysteemdiensten (Dupraz en Liagre, 2008; Current et al., 2009; Jacobson, 2012; Schoeneberger et al., 2012). Toch heeft agroforestry, ondanks de economische voordelen op lange termijn, zijn potentieel nog niet bereikt in Europa vanwege de hoge investeringskosten en de gepercipieerde complexiteit van de invoering van éénjarige en meerjarige planten tesamen in gemechaniseerde hoge-input landbouw (Papanastasis en Mantzanas, 2012). Om de uitbreiding van agroforestry te bevorderen, heeft de Europese Agroforestry Federatie onlangs opgeroepen tot hervormingen van het Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, ondermeer via financiële steun aan boeren en flexibelere subsidiabiliteitsregels (EURAF, 2013)

 

Recent schatten Aertsens et al. (2013) dat agroforestry zou kunnen instaan voor 90 procent van het potentieel van landbouw in Europa om bijkomende CO2 uit de atmosfeer vast te leggen. Het totale technische potentieel in de EU-27 wordt geschat op 1566 Mt CO2-equivalent per jaar, wat overeenkomt met 37 procent van alle broeikasgasemissies in 2007. De invoering van agroforestry is de maatregel met het hoogste potentieel – 90 procent van het totale potentieel van alle bestudeerde maatregelen (Aertsens et al., 2013).

 

Lees het UNEP-rapport