Een zeventigtal mensen kwamen uit de zondagszetel om te luisteren en na te denken over hoe we in Gent – en bij uitbreiding gans Vlaanderen – schoolmaaltijden gezonder en met meer LEF (Lokaal, Eco en Fair) kunnen maken. Schoolmaaltijden hebben niet alleen een directe impact op het welzijn van de kinderen. Door ze lokaal, ecologisch en fair te produceren, kunnen schoolmaaltijden ook een enorme boost geven aan lokale ondernemers in de landbouw, catering en logistiek. Betrek je bovendien de kinderen bij het produceren van groenten en het bereiden en opdienen van maaltijden, en neem je dit mee in hun leertraject, dan worden zij ware ambassadeurs van gezonde, ecologische voeding. Op die manier zet lunchen met LEF de hele gemeenschap in beweging. Dat is althans de droom van de Werkgroep Stadslandbouw Gent en Wervel, de initiatiefnemers van dit congres.

 

Maar om schoolmaaltijden duurzamer te maken is lef (durf) nodig. Zoals bij zoveel dingen is kiezen voor duurzaamheid dikwijls de moeilijkste weg, met tal van wettelijke en financiële obstakels. Maar in Gent zitten we met dit congres op de juiste plaats. Want deze stad en haar burgers hebben lef. Dat wordt ook door Elke Decruynaere onderlijnd. Als Gents schepen van Onderwijs wil ze maar wat graag een lunch met LEF voor alle schoolkinderen. Ze geeft aan dat het stadsbestuur de eerste stappen al heeft gezet met een nieuw raamcontract waarin onder andere minstens 15% biologische ingrediënten in de maaltijden wordt geëist. Maar voor LEF-maaltijden reikt de horizon nog ver. De onderwijsschepen somt een waslijst uitdagingen op, richt haar blik ook op het Vlaamse bestuursniveau, en nodigt alle partners uit om inspiratie te geven en de stad te motiveren om op de ingeslagen weg verder te gaan.

 

Tussen droom en werkelijkheid

Schoolkeuken in Kopenhagen (foto: Kobnhaven Madhus)

Dat dromen te realiseren zijn, bewijzen ze in Kopenhagen. Tien jaar geleden besliste een burgemeester met lef dat de kwaliteit van schoolmaaltijden drastisch moest verbeteren. In 2015 eet men in scholen, ziekenhuizen en rusthuizen bijna volledig biologisch. Goed voor tegen de 100.000 maaltijden per dag. Maar dit project had nooit succes gekend als dit niet gepaard was gegaan met een complete mentaliteitswijziging in de keuken, zegt Kenneth Hojgaard van Copenhagen House of Food. Naast biologisch, koken ze nu ook vers, seizoensgebonden, met veel minder vlees en veel meer groenten. Het keukenpersoneel kon weer trots zijn op haar werk. De oudste kinderen van de school worden ingeschakeld bij het opdienen, en met slimme marketing wordt eten op school weer hip gemaakt. In vijf pilootscholen worden de maaltijden bereid door de kinderen zelf, onder begeleiding van twee chefs. Het grote succes van deze pilootprojecten noopt het Kopenhaags stadsbestuur er nu toe om middelen vrij te maken om dit in alle scholen toe te passen.

 

Renaat Daem van Biofresh brengt ons terug met beide voeten op Vlaamse grond. Maatschappelijk mag het thema van schoolmaaltijden dan wel leven – vele ouders, leerkrachten en gezondheidswerkers hebben er de mond van vol – maar het beleid (zowel Europees als Vlaams) staat eerder op de rem dan dat het stimuleert. Zo is er in Vlaanderen nauwelijks biologische productie en is het belangrijkste criterium bij openbare aanbesteding nog steeds de prijs. Maar met een budget van 0,8 euro voor de ingrediënten kan je geen deftig eten maken. Temeer omdat het keukenpersoneel geen kwaliteitsvolle opleiding krijgt. Het ontbreekt overheden aan langetermijnvisie inzake gezondheid en duurzaamheid. Voor goedkoop betaalt altijd iemand de prijs. In dit geval is dat de landbouwer, het keukenpersoneel, het milieu en het kind.

Na een koffiepauze met LEF konden de aanwezigen zelf brainstormen aan discussietafels over landbouw, catering, logistiek en gezondheid. De cateringtafel worstelde met een strak wettelijk kader die eerder industriële methodes in de hand werkt. Zij bedachten hoe hier creatief mee om te springen. In het buitenland kunnen alvast voorbeelden worden gevonden.

De logistieke tafel schudde onder andere food hubs, fietsende ouders en producentencoöperaties uit de mouw om ervoor te zorgen dat schoolmaaltijden correct, op tijd, duurzaam en hygiënisch op de bestemming komen.

Om gezonde voeding aantrekkelijk te maken is er nood aan een goede marketingstrategie. Ook de eetzalen moeten een leuke plek zijn om te vertoeven. De aanpak van Kopenhagen inspireert alvast. Hands on! Laat kinderen zelf groenten telen in de schoolmoestuin en verwerken tot soep of slaatjes. En overtuig personeel van de scholen en STIBO’s van het belang van gezond eten. Er bestaan namelijk veel misvattingen over gezonde (vooral vegetarische) voeding. Dat waren de voornaamste aanbevelingen van de gezondheidstafel.

De aanwezige landbouwers dragen maar al te graag hun steentje bij aan betere schoolmaaltijden. Zij dachten na hoe ze een betrouwbare partner kunnen zijn voor de aanlevering van lokale en ecologische ingrediënten. Naar het faire aspect van LEF hebben zij uiteraard ook oren, maar daartoe moet de distributie van de ingrediënten wel in eigen beheer blijven (iets wat aan de logistieke tafel ook al werd beaamd). Om voldoende lokale en ecologische ingrediënten te kunnen produceren lieten de boeren hun oog vallen op de landbouwgronden in publieke handen, bijvoorbeeld van het OCMW. Op het grondgebied Gent is dat om en bij de 150 ha. Daar valt zeker iets mee te doen.

 

Alle deelnemers zijn het er over eens dat dit initiatief alle kansen moet krijgen, en traag maar gestaag moet kunnen groeien, te beginnen met enkele scholen. Een brede gedragenheid bij alle betrokkenen zal de slaagkansen enorm vergroten. Daar liggen verantwoordelijkheden bij zowel de burger als bij het beleid. Duurzame en gezonde maaltijden voor onze kinderen moeten als een recht beschouwd worden.

 

Tot slot mochten we vernemen dat er in 2016 enkele “Lunch met LEF” pilootprojecten zullen komen op Gentse stadscholen. Over de concrete invulling later meer. We zijn in ieder geval klaar om deze uitdaging aan te gaan, in samenwerking met Stad Gent en enthousiaste partners.