Diederik Steyaert op biobedrijf De Zaaier brengt spiritualiteit in de landbouw als gespreksthema. Spiritualiteit bezielt het leven op de Zaaier.

De Zaaier

Diederik Steyaert: “Ons bedrijf heet De Zaaier omdat de symboliek van de zaaier die uitgaat om te zaaien ons elke dag inspireert. Wij zijn duidelijk met heel aardse dingen bezig, maar de aardse eenvoud van het werk en de dingen draagt een grote spirituele kracht in zich waar wij telkens mee geconfronteerd worden. Wij putten er ons geluk uit. De vruchten uit onze liefdevolle arbeid zaaien wij. Mogen ze ontkiemen en duizendmaal vrucht voortbrengen… “

In Ruddervoorde,  ten zuiden van Brugge, ligt het huis, de boerderij,  omgeven door akkers en hagen, in een licht glooiend landschap. Achter het huis is een tuin met geknipte buxushagen en een oud bakhuisje. Verder ligt de stal met recent aangebouwde schuur en cursusruimte. Het huis is gekocht in 1999 als een in verval geraakte boerderij met een halve hectare grond erbij. Net nog te betalen. Anderen schrokken terug voor het onderhoud, maar Diederik zag ‘de ziel’ van het huis. Onlangs kwamen leden van de vroegere eigenaarsfamilie, op bezoek. Ze vertelden over de onderduikers in de oorlog die daar terecht konden. Er was altijd een extra bord en een hesp in de schouw.

 

Gastvrijheid

Die sfeer van gastvrijheid koestert Diederik. Zorgvragers werken er graag en praten mee over alles wat ons bezighoudt. Op een open dag komen meer dan duizend vrienden, kennissen, klanten en belangstellenden. Diederik is wel de bezieler, maar … op De Zaaier leer je al vlug dat “Boeren doe je niet alleen en een boerderij heeft wel zijn bezieler, maar het is “onze boer, onze  zaaier die alles samenhoudt, bezielt en doet leven.”

 

Spiritualiteit drijft De Zaaier

Diederik: “Spiritualiteit is niet hetzelfde als religie.  Spiritualiteit laat in tegenstelling tot religie persoonlijke ontwikkeling toe. Bij religie gaat het dikwijls om verplichtingen, wat je moet doen om erbij te horen en in orde te zijn met je geloofsovertuiging. Spiritualiteit daarentegen gaat juist over persoonlijke ontwikkeling. Verder zie ik ook iets in spiritualiteit als het loslaten van kennis om meer te kunnen voelen. Voor mij is dit de manier om contact te maken met het land, om deel te zijn van het grote geheel.”

 

Landbouwcrisis

Diederik: “Als ik de landbouwcrisis zou omschrijven, dan kom ik bij drie onderling verbonden gevoelens.  Uit de  verbondenheid van die gevoelens – kwetsbaarheid, agressie en zorg – komt de spirituele kracht van verandering: je bent kwetsbaar, je wil niet machteloos ondergaan en je doet iets, je neemt de zorg op.

Diederik  “Wat me drijft, is respect voor het grote geheel, je hele omgeving. Uit het gevoel van  samenhang ontstaan waarden die het kader vormen voor onze gedragingen en ons gedrag. Van daaruit groeit betekenisvolle samenwerking. Samenwerking niet enkel in de zin van samenwerking onder mensen, maar samenwerking met alle wezens. Alles wat is in de context van onze leefwereld, heeft zijn redenen van bestaan en kan bezield worden: bodem, planten, dieren, mensen. Ieder moment rijzen vragen hoe samenwerking tot stand komt, hoe ze duurzaam wordt. Dit is mijn/ons  leerproces.”

De boerderij is het centrum van waaruit alle activiteiten vertrekken en waar alles samenkomt. Zij is ontstaan vanuit de vraag om er iets mee te doen en er zorg voor te dragen.

De waarde die alles op De Zaaier verbindt, is niet productie. Het is wél: zorg voor natuur,  bodem, medewerkers en zorg voor de brede sociale omgeving. Door die zorg wordt de plek bezield. Ze krijgt betekenis,voor jezelf en vooral voor alles water  op en rond leeft. Zij wordt een bezielend ankerpunt in haar omgeving.

 

Boerderij zoekt boer

De eerste opgave dus was thuiskomen: ‘Boerderij zoekt boer’. Iemand moest van een huis een thuis maken. Daarvoor  moest het huis gerestaureerd (lees: bezield) worden.  Een stevig gegrondvest geheel maken vraagt werkkracht, mensen die het maken. En dus inkomsten om van te leven en om De Zaaier, het bedrijfsorganisme, te voeden en te ontwikkelen.

 

Consument zoekt voedsel( van dichtbij)

Er werd begonnen met groenten telen om aan huis te verkopen. Samenwerking is een leidend principe. Er kwam zes hectaren grond bij in loopbaanpacht. Meer groenten telen vraagt meer afzet: uitbreiding van de winkel, twee markten en ruim zestig groenteabonnementen voor directe afzet. Door samenwerking met collega’s-bioboeren in ‘Bio Brugs Ommeland’ wisselen dertien telers groenten uit. Ieder doet waar hij/zij goed in is en heeft toch een vers en volledig assortiment.

Vandaag is Maarten Cools zelfstandig medeboer. Maarten is een jaar afgestudeerd bij Landwijzer. Hij liep stage op De Zaaier.  Daarvoor werkte hij in de zorg. De combinatie van zorg voor mensen en zorg voor het land bracht hem bij Landwijzer. Na zijn opleiding stapte hij, op zoek naar een plek voor zijn passie, mee in De Zaaier en hij bewerkt er nu 1,5 ha grond om er een diversiteit aan groenten te telen voor zijn pluktuin, en voor groenteabonnementen voor zelf-oogsters. Een CSA-boer dus.

Ook de bakkerij ontstond op vraag. Van zijn prille jeugdjaren is Diederik al bezig met brood. Het bakhuisje kreeg een grondige herstelbeurt en op vraag van klanten worden in het bakhuisje nu wekelijks brood en koekjes gebakken.

 

Op vraag van de grond en van de gewassen

In het begin teelden ze veel verschillende groenten. “Dan was ik sla aan ’t oogsten en dacht ik: de kolen moeten nog gewied worden. Ik had het gevoel dat ik nooit aan het noodzakelijke werk toekwam. Nu telen we aardappelen, pompoenen en verschillende kolen, naast tarwe en gras-klaver. De oogst begint pas in augustus, met de pompoenen. Zo heb ik tijd om de grond en de gewassen te verzorgen. Eerder hadden we schapen, maar dan moest ik naar de markt, als er net een schaap lag te lammeren. De twee koeien die met de paardjes het land begrazen, vragen minder aandacht. Mijn familie is al generaties lang boer, met uitzondering van mijn vader. Hij zei laatst dat het bedrijf met zoveel verschillende dingen steeds meer op het bedrijf van mijn opa gaat lijken. Dat is omdat alles samenhangt. De koeien zijn er voor de mest. De varkens om het groenteafval op te eten.”

 

Niet tegen, maar met de natuur boeren

Diederik: “Ik kan heel goed mezelf zijn en dat gun ik ook de bodem”. En: “Als ik grond heb, dan zie ik die graag. Dan wil ik haar leren kennen en dan laat ik haar zijn wie ze is. Dat is net als met een langdurige relatie. Ik wil de ander niet veranderen. Ik zoek de gewassen die bij het land passen en probeer te leren van wat ik doe. Eerst dacht ik dat ik de spruiten kweekte, maar de spruiten kweken mij”. Dan moet je geen toeren uit halen: “Grond is vrouwelijk en heeft van nature een enorme vruchtbaarheid.”

 

Boeren met de omgeving

Diederik: “Ik voel dat we er nog niet zijn. Voor mij is boeren met de omgeving belangrijk: niet tegen de natuur ingaan maar met de natuur meewerken is voor mij de leidraad. Hoewel de biologische teelt veel goeds teweegbrengt,  voel ik dat we ook biologisch nog te veel tegenwerken. Ik zie dat in een nat seizoen, aan onze akkergronden. In augustus hadden onze akkers en wijzelf het zwaar te verduren. Onze fijne zandleemgrond, die gemakkelijk dichtslaat, werd onberijdbaar, zelfs onbegaanbaar, met als gevolg dat we handmatig en te voet de pompoenen van het veld moesten halen. Dit staat in contrast met de gronden die permanent bedekt blijven, waar het water wel gemakkelijk doorsijpelt naar de ondergrond.

Ik ben er van overtuigd dat we aan een radicale herdenking van onze landbouwmethoden toe zijn. Ik weet nog niet precies hoe, maar ik ga starten met een verdere inkrimping van het areaal groenten. Het moet plaats maken voor meer bomen en heesters in het landschap. Bomen en heesters voor voeding, brandhout, compost. Kortom, meer diversiteit voor een beter klimaat, bodem en meer duurzaamheid. Op ons bedrijf hebben we meer dan een kilometer hagen aangeplant. De boerderij met landerijen kan een concentrische werkelijkheid zijn. De boerderij is het hart met de opeenvolgende kringen van afwisselend bomen, heesters en groentegewassen. Conclusie: een meer divers geheel met kleinere percelen moet leiden tot meer duurzaamheid.”

 

Kringlopen sluiten

Met maaisel uit natuurgebieden en de mest van de twee paardjes, de twee koeien, de zeug, de biggen en de vijftig kippen wordt ongeveer 300 kuub compost gemaakt. Warme compost, die we één of twee keer omzetten – met de keermachine van een bevriende buur – is in zes weken rijp. Alle compost wordt ieder jaar gelijkelijk over alle percelen verdeeld, vanuit het principe dat mest geen voedsel voor de planten is, maar dient om de grond levend te houden. Het humusgehalte stijgt gestaag. Het stikstofgehalte is altijd laag, maar de gewassen groeien goed. Er is een rustige groei. Rustiger dan in het begin, toen het graan nog wel eens ging legeren. Als het aardappelloof na het loofkappen een tijdje op het veld ligt, zie je onderop het aangevreten blad. Van die activiteit van het bodemleven was in de beginjaren niets te zien. De teelten zijn gezond: weinig aantastingen en nauwelijks rupsen in de kool. Volgens Diederik moet je een zekere schade tolereren om evenwicht te krijgen. Het bereiken van een natuurlijk evenwicht is belangrijk.

 

Boerderij is de sleutel tot Verbinding

Diederik: “De boerderij is het hart van ons bedrijf. Mens, dier, plant, aarde, zon en kosmos spelen één groot spel van samenhang en voeden elkaar met levensenergie en vreugde in een duurzame kringloop. We worden allen samen verbonden in de eeuwige ademhaling van leven en dood.  Dat klinkt wat zweverig en weinig concreet, maar het gaat over waar-nemen, het ware zien, voelen, horen, ruiken en het inzicht in het geheel. Uit de verbinding van alles met alles leren we de voorwaarden kennen en begrijpen om een/de boerderij duurzaam te ontwikkelen: onze verbinding met de bodem, haar ontstaan en behoeften; onze verbinding met de natuurlijke processen in alles wat leeft in en van de omgeving geven ons de gewaarwording van de harmonie te ontdekken, die erin schuilgaat en die we kunnen ontdekken en helpen om zich te ontwikkelen en te uiten. Dat alles voedt onze verbinding met de mensen die van, voor en met de boerderij willen leven. Harmonie herstelt  onze band met klimaat en kosmos en met de eeuwigdurende kringloop waartoe alles en allen behoren. De boerderij is hiervoor de cruciale plaats!

 

Bedrijfsidentiteit en spiritualiteit

Boer word je in relatie tot een plek waar je je voor lange tijd mee verbindt en mee in dialoog treedt. Wat vraagt dit stuk aarde? Wat vertelt ze ons? En wat heb jij te antwoorden,wat heb je te bieden? Wat geeft zij ons in ruil? Door de dialoog tussen omgeving en boer, tussen bodem en boer; tussen samenleving en boer; word je boer en wordt de plek van verbinding meer dan een bedrijf. Ze wordt een bezielde boerderij, ze krijgt haar identiteit!  Als je als partner, als deel van het geheel, kijkt naar de kosmos, de wereld, de omgeving en de samenleving, dan ontstaat er een plek waar energie synergie wordt. Dan ontstaat er een bezielde plek waar mensen zich lichamelijk en geestelijk kunnen voeden. Dit is meer dan een productiebedrijf. Het wordt een heilige plaats die lichamelijk en geestelijk voedsel geeft omdat we als boeren zorg dragen voor het geheel.

 

Louis De Bruyn, Docent Landwijzer

 

Wat opvalt als je de website bezoekt, is dat er geen namen, maar des te meer activiteiten in een zoektocht naar harmonie op staan: zie zaaier.