Bioforum is de ketenorganisatie van de biologische landbouw en voeding. Voor de biologische voeding is de grond van de zaak, letterlijk en figuurlijk, een vruchtbare bodem. Die is de basis van waaruit alles vertrekt: een gezonde bodem zorgt voor gezonde voeding voor plant en dier én mens.   

Bio tegen kunstmest en sproeistoffen

Biologische landbouw is in de jaren 1970  ontstaan als reactie tegen de opmars van de kunstmeststoffen en de sproeistoffen na de Tweede Wereldoorlog, uit vrees voor een voedseltekort.

De pioniers, onder meer in Velt,  lanceerden het Biogarantie-keurmerk. Ze toonden een alternatief om tot een gezonde bodem te komen. De teeltwijze die daarvoor nodig was, noemden ze biologisch. Waren we toen meer op de Angelsaksische wereld gericht geweest, dan was het organisch geworden. In Velt stond de E van meet af aan voor ecologisch. Bij Bioforum hebben we het ook meer en meer over ecologisch in de context van agro-ecologie.  
Ongeacht de gebruikte term gaat het altijd over een manier van telen en kweken, met oog voor de context.

De principes

Principes van de Europese en Internationale koepelorganisatie IFOAM (International Foundation for Organic Agriculture Movements).

Vier principes:

gezondheid

Gezondheid: voor bodem, plant, dier en de mensen die biologisch eten.

ecologie

Hier is ecologie het meest bekend: op ecologische systemen en kringlopen inspelen, ze bevorderen en ervoor zorgen dat het ecologisch draagvlak van je planeet niet overstegen wordt. De bodem, het landschap, de schone lucht zijn er voor iedereen zijn, als een sociaal gemeengoed.

billijkheid

Het principe billijkheid lijkt een definitie van sociale duurzaamheid: eerlijke, respectvolle relaties tussen mensen, in eerste instantie tussen de opeenvolgende schakels in de voedselketen van boeren over verwerkers en handelaars tot de consumenten.

zorg  

Zorg is zeer ruim opgevat, als verantwoordelijkheid voor de huidige en toekomstige generaties. 

Mensen die bio eten doen het voor hun gezondheid, het milieu en voor de planeet.

Uit de opeenvolgende onderzoeken die Bioforum bij bio-kopers in Vlaanderen uitvoerde, kwam telkens naar voren dat diegenen die bio kopen, ook lokaal, seizoensgebonden, fair trade, enz. kopen. Dikwijls zijn ze ook sociaal actief. Bio maakt deel uit van een levenswijze. In een recent onderzoek gaf de grote meerderheid van de ondervraagde bio-kopers aan dat biologisch eten een deel van hun identiteit was. In hetzelfde onderzoek gaven ze aan dat het strikte garantiesysteem hun vertrouwen schenkt.   Ze zijn bereid daarvoor meer te betalen.  

Bio zou niet duurder mogen zijn

Bio zou niet duurder hoeven te zijn of toch niet zoveel als tegenwoordig soms het geval is. Eigenlijk vergelijken we in de kostprijs van voeding steeds appelen met peren. Ze is niet op dezelfde manier geteeld. In het algemeen heeft  biologisch telen inderdaad een meerkost, omdat de risico’s niet kunnen opgevangen worden door curatieve oplossingen zoals pesticiden en dergelijke. De boer moet meer vanuit het hele systeem denken. Commercieel, want door de kleine schaal van de sector moet de boer zelf zoeken naar afzetkanalen. Een bioboer is een beetje een duizendpoot en moet van vele markten thuis zijn. Bovendien biedt de biologische teeltwijze zoveel verschillende voordelen dat de communicatie daarover complex is. Het blijft knokken. De bio-consument betaalt eigenlijk dubbel: in de winkel en via de belastingen. Die belastingen helpen de zogenaamde externe kosten van de gangbare landbouw dekken door te betalen voor de schade die erosie, vervuiling van drinkwater via overbemesting, uitspoeling van kunstmeststoffen, sproeistoffen, medicijnen, veroorzaken.

 Milieu- en klimaatschade, die ondergaan we toch allemaal 

Die milieu- en klimaatschade ondergaan we toch allemaal, of we nu onze voeding uit de biologische teelt betrekken of niet. Kan de bio-eter wel zeker zijn dat zijn bio-eten, afkomstig van hier en daar een lapje biologisch bewerkte grond, nog veilig zijn?  

Bio is een van de labels die waarmaken waar ze voor staan.

De boer of producent ondergaat een strenge keuring voor hij/zij bio kan/mag produceren en er is een strenge keuring van bodem tot voedingsproduct. 
Niettegenstaande al die maatregelen, pakken de media  om de haverklap uit met onderzoeksresultaten die geen verschil vinden in gangbare en biologische wortelen, eitjes of melk. Of, erger, met een nadeel voor bio.  Wat moet je daarmee als consument?  

Consument, doe je voordeel:
gebruik integraal je gezond verstand: DDT in de moedermelk is lang voorgekomen. We geloven dus ook dat de hedendaagse pesticiden en het cocktaileffect van het gebruik van diverse pesticiden residu’s achterlaten in ons eten met effect op onze gezondheid. Idem voor antibiotica-resistentie in de veeteelt en voor allerlei additieven en bewaarmiddelen.   

Hoeveel lijken moeten er nog uit de kast vallen na neonicotinoïden en glyfosaat?

Nog iets: wees kritisch voor de bronnen en de (sociale) media die bepaalde boodschappen vanuit onderzoek formuleren. 

Hoe staat het met het onderzoek over biologische voeding? 

Dé stand van zaken kan ik je niet op een bierviltje meegeven, maar ik verwijs graag naar een meta-onderzoek. Een meta-onderzoek screent andere onderzoeken en vat de resultaten van de degelijke onderzoeken samen. Onderzoekers van de universiteit van Newcastle vonden niet minder dan 17.193 studies die gangbaar en biologisch geteeld voedsel vergeleken. Uiteindelijk  doorstonden 343 studies de strenge selectie. De vier belangrijkste besluiten daarvan waren:    

1. Biologisch geteelde gewassen bevatten gemiddeld 17 % meer van de klassieke  antioxidanten dan reguliere landbouwgewassen.
2. Bio-gewassen bevatten 18 tot 69 % meer secundaire plantenstoffen. Ze werken niet alleen anti-oxiderend maar verminderen ook het risico op chronische ziekten, waaronder hart- en vaatziekten, neurologische ziekten en bepaalde kankers.  
3. In conventioneel geteelde gewassen worden vier keer vaker sporen van synthetische verdelgingsmiddelen aangetroffen dan in biologische gewassen, en dat in concentraties die 10 tot 100 keer hoger liggen dan in bio-gewassen. 
4. Conventioneel geteelde gewassen vertonen een significant hoger gehalte aan   cadmium. Dat cadmium komt voort uit het gebruik van kunstmest. In het lichaam leidt het bijvoorbeeld tot energiegebrek, zenuwstoornissen, nieraantasting, osteoporose, leverproblemen. 

Degenen die al overtuigd zijn, hanteren het voorzorgsprincipe, maar de overheid en de financiers van onderzoek zullen we met andere – zeg maar economische – argumenten moeten overtuigen, om te bereiken dat het beleid ook korte keten en biologische landbouw op een deftige manier ondersteunt. 

Moeten we onderzoek opzetten via crowdfunding? Dan komen we terecht in een lock-in: de bio-consumenten betalen nog maar eens, de overheid heeft weer een reden om niets te ondernemen, de sector geraakt geïsoleerd, genegeerd en tegengewerkt.   

In een wereld waarin enkel het economische en kortetermijndenken primeert, lijkt het alsof we steeds in de verdediging moeten. Eigenlijk zou een overheid alle kans moeten grijpen om een biologisch landbouw- en voedingssysteem dat de kost voor de maatschappij wil verlagen, te omarmen en te ontwikkelen.

Optimistisch ben ik wel over de beweging van onderuit: we zien dat CSA en korte-ketenbedrijven, Voedselteams en andere consument-boer-initiatieven het zo goed doen.

Die link met de consument is onze grootste troef. Dat geeft hoop voor een toekomst – met opnieuw een (bio)boerderij onder elke klokkentoren?