Een film die een daverend applaus krijgt, dat is ongewoon. Het gebeurde in Brugge (zaal “Lumière”), waar hij op 24 maart jl. in première ging. “More Than Honey” is dan ook een schitterende milieufilm met diepgravende problematiek, geselecteerd voor het Internationaal Filmfestival te Toronto, en ook voor het Europees Filmfestival te Locarno.

De maker, Markus Imhoof, van Zwitserse origine, heeft er vijf jaar over gedaan en is met een uitstekende filmploeg viermaal rond de wereld getrokken om op de meest ontoegankelijke plekken zijn uitzonderlijk beeldmateriaal – tot op amper vijf centimeter van de bijen! – vast te leggen.

Die verbluffende fotografie zorgt voor spectaculaire close-ups. Zo krijgen we het paren in de (v)lucht te zien, wat eindigt op de dood van de dar. Ook het “verzorgen” van de bijenkoningin door werkbijen, “zusters” of “vriendinnen”. Maar het meest bijzonder is de “bijendans”:  hoe sneller hun dans, hoe dichter de voedselbron. Een fenomeen trouwens dat de Duitse onderzoeker Karl Frisch de Nobelprijs opleverde.

Professor Menzel van de universiteit van Berlijn bestudeert nu ook hoe intelligent bijen zijn: bij het verkennen van voedselbronnen, het evalueren ervan, bij het doorgeven van informatie en het beslissen om er al dan niet koers naar te zetten. Hij onderzoekt ook hoe ze onderhevig zijn aan stemmingen of hoe hun driedimensionaal reukbeeld werkt. Hij concludeert dat bijen een “superorganisme” vormen dat zoals een familie of een voorbeeldige regering, de rollen verdeelt, waarbij gehoorzaamheid en solidariteit de gemeenschap in stand houden.

Verrassend switchen de locaties van ongerepte Alpenlandschappen in de omgeving van Bern naar uitgestrekte Californische amandelboomgaarden, of naar afgelegen gebied in Shanxi in China waar bloesems worden geplukt en handmatig bestoven worden – bij  gebrek aan bijen. Dat levert boeiende contrasten op. De bejaarde Zwitserse imker legt in een sappig Schwyzerdeutsch uit hoe hij, in de traditie van zijn grootvader, ambachtelijk te werk gaat met raszuivere zwarte bijen – van het Carnica-ras, dat minder steekt. De Californische leider van een gigantisch bedrijf Miller daarentegen laat zijn hectaren amandelbomen door helikopters besproeien en zet een hele dag lang luid ronkende tractoren in tegen ongedierte en onkruid. Dit resulteert in zwaar gestreste bijen, die blijkbaar niet meer overleven zonder antibiotica, waarvan de sporen in de honing achterblijven.

In Amerika verdwenen sedert 1960 om en bij de 3,6 miljoen bijenkolonies. In Italië nam de wintersterfte van bijen met 40% toe. Ook de Zwitserse imker ziet zijn bijen sterven door “uitheems vuilbroed”.

Voor dat “mysterie” van het massale bijensterven probeert de filmmaker oorzaken en verklaringen aan te reiken. Pesticiden en parasieten verrichten hun vernietigende werk. De varroamijt draagt zelf virussen mee, tast larven aan en infecteert, misvormt of holt bijen uit.

Ook het transport van bijen over duizenden kilometers in enge, warme kisten is zeer belastend.

De verregaande industrialisering van de honingsector, het ongebreideld experimenteren met het genetisch materiaal van de bijen (rassenvermenging, “kunstmatige” bijenkoninginnen, … ) monden uit in een trieste balans, of beter gezegd in een regelrechte ramp. Einstein waarschuwde ooit : waar bijen sterven, sterven na 4 jaar mensen. Er werd ondertussen voldoende bewezen dat 80 % van alle planten ter wereld voor hun voortplanting afhankelijk zijn van bijen.

Bijen zijn duidelijk slachtoffers en kunnen weinig weerwerk bieden – behalve de “killerbees”. Toch eindigt de film met een sprankeltje hoop : in Australië kunnen bijen zonder ingrepen van de mens overleven, zonder chemicaliën, zonder varroamijt!

De vraagstelling in de film lijkt wel een echo van het dramatische lied van Reinhard Mey uit de jaren 70 “Es gibt keine Maikäfer mehr” met de laatste strofe :

Vielleicht ängstigt uns ihr Fortgehen

Vielleicht schliesse ich daraus

Vielleicht gehen uns die Maikäfer nur ein kleines Stück voraus!

[Misschien beangstigt ons het verdwijnen van meikevers,

Misschien besluit ik eruit:

Misschien gaan de meikevers ons alleen een beetje vooraf…]

Zijn bange vermoedens bleken onterecht : het meikeverbestand heeft zich grotendeels hersteld. Hopelijk kan de mensheid de geschonden relatie met de schepping, met de natuur, toch gedeeltelijk, herstellen.

Het zomerse zoemen van bijen, hun “zoenen” van bloemen, hun zoete honing, kunnen wijzelf alvast dichterbij brengen met deze ingrepen:

1. Zaai in tuin of bak bloemen en planten met een gevarieerd nectar- en stuifmeelaanbod voor de bijen.
   
2. Garandeer bijen een winterslaapplaats in holle stengels, horizontale boomstronken or ruimtes.
3. Koop honing van lokale oorsprong.

Wel belangrijk om te weten: Luc Naets maakte in februari ‘99 in het tijdschrift Seizoenen van Velt melding van “pollen van gemanipuleerd raapzaad in Canadese raapzaadhoning”, volgens een onderzoek van Gene-Scan in opdracht van het Duitse Öko-test! 90% van de honing die wij consumeren zou niet gegarandeerd ggo-vrij zijn! Landbouwers die geen ggo’s willen, kunnen net zo min garanderen dat hun producten gentech-vrij zijn, als bijen onderscheid kunnen maken tussen de bloeiende planten van al dan niet gemanipuleerd raapzaad…

Als hogere instanties eens zouden beginnen met pesticiden te bannen en de diversiteit van gewassen te waarborgen door monoculturen te vermijden, dan kan de dodelijke evolutie stoppen, en dat is de onderliggende boodschap van de film. Een MUST!

Leen Cartreul

–   Ook dat nog –

‘Geheime’ studies van chemiereus Bayer tonen schadelijkheid insecticide voor bijen aan Al in 2000 was bij fabrikant Bayer bekend dat het veelgebruikte bestrijdingsmiddel imidacloprid een schadelijke uitwerking heeft op bijen. Dit blijkt uit drie studies die in oktober in Engeland zijn gepubliceerd na een verzoek op grond van de Britse openbaarheidswetgeving. (Bron: het Nederlandse dagblad Trouw 16/04/2013)

Utrechtse wetenschappers luiden noodklok neonicotinoïden Er is een verband tussen gebruik van de insecticide imidacloprid en de afname van het aantal insecten in oppervlaktewater. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht dat donderdag is gepubliceerd. (Bron: Boerderij 2/05/2013)

Bijendodende pesticides ook giftig voor akkervogels Afgelopen weken doken de neonicotenoïden – de nieuwste generatie pesticiden – geregeld op in het nieuws. Stapels studies tonen aan dat deze pesticiden erg toxisch zijn voor bijen. Maar uit nieuw onderzoek blijkt dat ook andere organismen niet gespaard blijven. Een Spaanse studie, eerder dit jaar gepubliceerd in het vakblad Ecotoxicology, koppelt het gebruik van deze pesticiden aan de achteruitgang van een graanetende akkervogel, de Rode patrijs. Natuurpunt hoopt dat dit nieuw onderzoek de Europese lidstaten wakker schudt en hen ervan overtuigt om nu maandag te stemmen voor een tijdelijk en beperkt verbod op het gebruik van de drie meest giftige neonicotinoïden op de aantrekkelijke teelten voor bijen. (Bron: Natuurpunt 26/04/2013)