‘De kikker die zich niet laat koken’ is een metafoor voor de mens, die zich niet laat doen. Hij ziet dat de wereld verandert. Zij informeert zich over wat er in de maatschappij gebeurt en probeert samen met vele anderen, kiezels in het water te verleggen.
Het nieuwe boek van Luc Vankrunkelsven levert hiervoor een kleine bijdrage, door kiezels aan te bieden die we samen in de heet wordende stroom kunnen verleggen.

‘Klimaat in beweging’ is de ondertitel van het boek. We zitten midden in een wereldwijde klimaatverandering. Tegelijkertijd verandert het geestelijk klimaat. Velen komen in beweging voor een andere manier van leven, produceren en consumeren. Is hoop gerechtvaardigd?

In de context van economische en politieke crises in Brazilië brengt Luc Vankrunkelsven verhalen van onmacht, maar ook van gezamenlijk verzet. Elk stuk handelt niet zomaar over een ‘exotisch land’, maar over de verwevenheid tussen wat in Brazilië gebeurt en de keuzes die in Europa en wereldwijd gemaakt worden.

Iedere tijd opnieuw zijn er kikkers die tijdig uit het water springen. Ze organiseren zich -internationaal- om klimaatverandering en vernietiging tegen te gaan. Wanhoop en hoop omhelzen elkaar. Een àndere wereld behoort tot de mogelijkheden.

‘De kikker die zich niet laat koken. Klimaat in beweging’. Uitgave Dabar-Heeswijk, 2018.  172 pp.; illustraties door Braziliaanse studenten, in vierkleurendruk; 19 euro. Verspreiding voor Vlaanderen via EPO.

Welkom op de boekvoorstellingen

25 februari 20u: internationale info-avond over de Cerrado 

Studenten maken kennis met Cerrado in Pangaea (Andreas Vesaliusstraat 34 Leuven) 

26 februari 20u: boekvoorstelling De kikker die zich niet laat koken  Zomaar een dak (Prinsstraat 32 , Antwerpen) 

28 februari 20u: Film Het ritme van de rups + boekvoorstelling De kikker die zich niet laat koken. In debat met Vera Dua   Clemenspoort, Overwale 3, Gent: film 

Recensie door Jan Glorieux

Kritische spiegelverhalen over voedsel, milieu en landbouw

Daar is het nieuwe “Krunkelboek”, zullen de volgers van Luc Vankrunkelsven zeggen. Voor wie hem niet kent: daar is opnieuw een wat eigenzinnig boek-in-flitsen over Brazilië-Europa en over de link tussen voeding, milieu en landbouw. Dat is ook al jaren de eigen invalshoek van de “Beweging voor een gezonde landbouw”, die veel lezers als ‘Wervel’ beter zullen kennen: kritisch doorlichten wat er op dat vlak gebeurt en alternatieven suggereren of ontwikkelen. En Wervel is door Vankrunkelsven en anderen gesticht vanuit de inspiratie van Europarlementariër Herman Verbeek zaliger, priester en landbouwspecialist.

Ik ken zijn boeken al jaren. Ik weet dat hij telkens weer over Brazilië schrijft, en de relatie met Europa en China, telkens na zijn tournees aldaar, omdat hij daar observeert én dieper en verder denkt. Dat vind ik altijd weer boeiend en ‘belangwekkend’: het zou bij iedereen belangstelling moeten opwekken omdat het gaat over uitdagingen voor de planeet, voor de mensheid, en omdat je een bijzondere bril moet hebben om het sluipende gif – meestal figuurlijk, maar niet altijd – op het spoor te komen. Brazilië gaat daarin een eigen weg, deels spiegel van Europa, maar tegelijk met een eigen achtergrond en een groeiend bewustzijn van wat er gebeurt. Dat vindt de auteur net zo boeiend. Maar hij houdt het daar niet bij: hij heeft ook oog voor ontwikkelingen richting een groener, ecologischer, rechtvaardiger alternatief.

Vandaar de kikker in de titel, die kokend sterft als het water langzaamaan heet wordt. Het gaat erom om onderliggende patronen te onderkennen, op ecologisch, politiek en andere vlakken. Dan is er nog een en ander mogelijk. Hannah Ahrendt bijvoorbeeld is net een filosofe die machtspatronen blootlegt. En Thomas Merton, die hij vroeger geregeld al citeerde, had het over the Unspeakable, het anonieme dat zich niet laat benoemen, maar wel diep doorwerkt in onze realiteit. Onze taak is dat toch te beseffen en er misschien dichterbij te komen. Want vaak verbergen onze woorden meer dan ze zeggen. Het komt erop aan ze te doorgronden, maar Vankrunkelsven wil echter – in de woorden van Herman Verbeek – iemand zijn die andere woorden “die niet meer in leven zijn” probeert te laten klinken, ze “op [te] roepen”.

De lezer krijgt een soort dagboek, waarbij de verteller de werkelijkheid opent, natuurlijk vanuit zijn invalshoek. Telkens weer openbaart een aspect van de realiteit een diepere laag, diepere wortels. Je hoort trouwens geregeld dat de boodschappentas je band met de wereld is – en dat hoe je aankoopt ook impact heeft op de wereld: je stimuleert bepaalde ontwikkelingen of remt ze af…

De variatie aan thema’s is groot. Onmogelijk die hier weer te geven, maar we geven wat hints. Het boek begint bijvoorbeeld met de zelfmoord van boeren, heeft het daarna over de minister van Landbouw die een “sojakoning” blijkt te zijn, en daarna over veneno (gif) en kanker. Hij uit  bijvoorbeeld ook een vermoeden inzake het ontstaan van het Zika-virus, met name ten gevolge van de ingrepen van de mens en het gif in het milieu, die een biotoop voor de overdragende insecten creëren. Maar ook kerken komen soms even aan bod, of zowaar Van Gogh, wanneer de auteur het heeft over het misbruik van symbolen. Boeiend dus. Soms merk je dat thema’s uit andere boeken opnieuw opduiken, zoals de churrasco, het ‘vlees vreten’. Maar toch: ze worden altijd geactualiseerd, doordat ze in een nieuwe context ingebed zijn en thema’s vaak ook behandeld worden naar aanleiding van ontmoetingen, toespraken. Op die manier krijgt de lezer een reisverslag én tegelijk ziet hij/zij ook de meestal menselijke oorsprong van problemen, zoals het (massaal) vlees eten, naast de achtergronden, oorzaken, hoe lokale mensen ertegen aankijken, enz. Soms merk je hoe een en ander hem aangrijpt, wanneer mensen grote interesse tonen voor de thematiek of een bezoek voorbereid hebben, zoals in het hoofdstuk ‘Liefde gaat langzaam’, dat meteen ook suggereert dat “het ritme van de rups” het aangewezen tempo is om “politieke liefde” in de praktijk te vertalen…

Dit is niet het boek voor wie in een doorlopende tekst een systematisch overzicht wil vinden van de voedsel/milieu-problematiek. Het leest wel vlot als dagboek vol observaties die dan dieper en breder geduid worden.  Geschikt voor wie een kritische kijk op een stuk van de Braziliaanse realiteit wil leren kennen en dat telkens in relatie met Europa en ons consumptiepatroon. Maar daarom zou het wel nuttig kunnen zijn achteraan een lijst van courante woorden in het Braziliaans plus register op te nemen, dat verwijst naar een aantal thema’s (problemen, planten, dieren, enz.) die op diverse plaatsen in het boek worden behandeld of vermeld, al was het gewoon naar de hoofdstukken. Wie dan minder tijd heeft maar wel interesse, kan dan selectief lezen, al bieden de soms intrigerende titels alleen al zeker een vertrekpunt voor lectuur.
Uiteindelijk blijft het een boeiend boek, zeker voor de die-hards die een specifiek problematisch, maar tegelijk ook breder beeld van Brazilië willen krijgen. Vooral de in-crowd vermoedelijk, al is het boek vaak vertellend en kan de niet-ingewijde lezer ook heel wat opsteken. Ietwat jammer, maar misschien onvermijdelijk.