MST, Brazilië en de strijd om de grond

LS : De laatste jaren hebben we een golf van strijd in Latijns Amerka gezien. Naast arbeiders en armen uit de steden hebben plattelandsbewegingen een sleutelrol vervuld. MST is de grootste en meest succesvolle van hen door het organiseren van een reeks grondbezettingen. Wat heeft MST met deze strijd bereikt ?

JPS : De belangrijkste prestatie van MST is het organiseren van de armen op het platteland. In Brazilië zijn er 5 miljoen landloze landarbeiders; zij vormen de armste laag van de rurale samenleving.

We hebben land veroverd voor een half miljoen gezinnen, tesamen ongeveer 3 miljoen mensen. Deze gezinnen voeren nog altijd strijd op andere fronten – voor voedselsoevereiniteit (controle op de wijze waarop voedsel wordt geproduceerd en verkocht), onderwijs en ook om het bestaande landbouwmodel te veranderen.

Op dit moment zijn er ook 150.000 gezinnen die land bezetten of leven in tentenkampen in de berm van de wegen. Zij zijn in voortdurend conflict met  de grootgrondbezitters of de regering.

De Braziliaanse elite aanvaardt dat mensen bedelen of stemmen voor hen winnen. Waar ze bang voor zijn is dat de armen in hun handelen hun eigen ideeën volgen.

Als de landlozen zich niet organiseren, lost niemand hun problemen op, zelfs niet een links georiënteerde regering.

Heeft MST nauw samengewerkt met andere sociale bewegingen en sectoren ?

We hebben van andere, die vóór ons strijd hebben geleverd, geleerd dat we edelmoedig moeten samenwerken, minder sectarisch. We leerden dat onze kracht niet komt van te zeggen dat onze ideeën de beste zijn, maar van ons vermogen meer mensen te organiseren voor het gemeenschappelijk doel de samenleving te veranderen.

Daarom bestaat Via Campesina (het internationaal netwerk van de kleine boeren) in Brazilië uit meerdere bewegingen.

We nemen ook deel aan sociale bewegingen en de grote fora, zoals het Wereld Sociaal Forum.

Toen de Arbeiders Partij-regering onder President Lula in 2003 aan de macht kwam, hoopten velen dat het verandering zou brengen. Maar MST heeft erover geklaagd dat het lot van hen die op het platteland leven nauwelijks is veranderd.

Mensen stemden op Lula omdat zij meenden dat het tegen het neoliberalisme was. Maar om zijn verkiezing veilig te stellen sloot Lula aan bij neoliberale sectoren van de Braziliaanse bourgoisie en vormde een tweeslachtige regering.

Aan de ene kant zijn er rechtse, neoliberale ministeries. Van de andere kant zijn er ook, zoals het ministerie van agrarische hervorming, die aan links werden gegeven. Het gevolg is geweest een voordurende strijd in de samenleving en binnen de regering.

Veel landloze arbeiders dachten dat de oplossingen voor hun problemen spoedig na Lula’s verkiezing zouden komen, maar dat is helemaal niet gebeurd. Alleen sociale organisatie en strijd kan in Brazilië of waar ook verandering teweegbrengen.

We hopen dat na de volgende verkiezingen de krachten van links sterker zullen zijn, en als Lula geen verandering brengt, hopen we op het op gang komen van een massale strijd.

In Bolivië heeft de radicale president Evo Morales onlangs gas en olie genationaliseerd. Heeft dat invloed gehad in Brazilië ?

Nationalisatie is een heel positieve maatregel omdat het bewijst dat een andere weg mogelijk is. Het is het recht van het Boliviaanse volk om hun natuurlijke bronnen te gebruiken om sociale problemen te bestrijden.

Tegelijkertijd mogen we de context niet vergeten waarin de nationalisatie bezig is. Ik merk dat in Europa de mensen spreken over hoe er veranderingen plaats vinden in Latijns Amerika. Ja, er zijn veranderingen, maar ze zijn niet zo ingrijpend als de mensen denken.

Gelukkig hebben de regeringen van Evo Morales in Bolivië en van Hugo Chavez in Venezuela hoopvolle signalen gegeven aan de mensen van Latijns Amerika. Maar we hebben nog steeds niet te maken met een grootscheepse volksmobilisatie in Venezuela of Bolivië.

Maar hebben bewegingen in landen zoals Bolivië geen presidenten doen vallen ?

Zeker, maar het is heel gemakkelijk om een president te doen vallen. Moeilijk is het om een nationaal ontwikkelingsproject op te bouwen op grond van de belangen van de mensen en tegengesteld aan neoliberalisme en imperialisme.

We hebben sociale bewegingen nodig om blijvend georganiseerde krachten op te bouwen. Nog in geen enkel Latijns Amerikaans land bestaat dat.

Chavez heeft een oproep gedaan tot discussie rond een project dat hij omschrijft als "endogene ontwikkeling" (ontwikkeling van binnenuit). Hij is zich bewust dat het niet volstaat om alleen maar slechte dingen te zeggen van Amerikanen.

Wij hebben een project nodig dat vragen tracht te beantwoorden zoals : hoe zullen we onze alternatieve maatschappij organiseren ? Hoe gaan we voor iedereen jobs vinden ? Welke inkomensverdeling ? Wat gaan we produceren ?  Als je alleen maar toespraken houdt, zul je mensen niet lang voor de gek houden.

Is het project dat u beschrijft een socialistisch project ?

Neen, nog niet. Dit is de uitdaging voor ons in Brazilië. We staan op een eerste trap van een historisch proces. Het doel is de kracht van de beweging op te bouwen en structurele veranderingen in de samenleving tot stand te brengen om zo op weg te gaan naar socialisme.

De ervaring van Oost-Europa en China heeft ons geleerd dat socialisme meer is dan het hebben van een socialistische regering. Socialisme betekent ingrijpende veranderingen van economische structuren, van sociale verhoudingen en van de ideologie in de samenleving.

Zo ver zijn we nog lang niet. Maar we gaan door een proces van opbouw dat ons naar het socialisme brengt.

In de internationale beweging tegen het neoliberalisme zijn er mensen die beweren dat we de samenleving kunnen veranderen zonder de macht te grijpen. Is het mogelijk om op die manier de samenleving te veranderen ?

Neen, dat is niet mogelijk, maar de macht bevindt zich niet alleen bij de staat. Macht is aanwezig in vele vormen, om te beginnen thuis, en zij spreidt zich uit in de gemeenschap en de samenleving. Macht is er in scholen, kerken en in de media, even goed als bij de staat. Dat is iets dat we geleerd hebben van de (Italiaanse marxist) Antonio Gramsci.

Veranderingen moeten tot stand komen aan de basis van de samenleving. Onze kritiek op de orthodoxe linkse partijen is dat zij macht alleen maar zien in het presidentieel paleis. Maar alleen verandering van de paleisbewoner lost niet de fundamentele samenlevingsproblemen op.

Maar tegelijkertijd moeten we niet in de val lopen om alleen maar het probleem te zien in ons gezin of in ons dorp zonder ons zorgen te maken over de regering.

We hebben regeringen nodig van socialisten, maar gebaseerd op politiek bewustzijn en participatie. In die zin heeft Morales een voorsprong op Chavez. De voornaamste kracht achter Chavez is het leger en bij gelegenheid massademonstraties.

In Bolivië echter bestaat er aan de basis al 15 of 20 jaar een krachtige volksbeweging onder de boeren, de inheemsen en de mijnwerkers. Die ervaring impliceert dat de regering van Morales de garantie heeft van een participatie en controle door de mensen van onderop. Dat maakt veranderingen mogelijk.

Organisatie die groeide uit de massale strijd van de plattelandsarmen.

Brazilië heeft de meest oneerlijke grondverdeling in de wereld, met 2% grondbezitters die 46% van het bouwland bezitten.

MST groeide vanuit de massale strijd tegen de militaire dictatuur van generaal Geisel in de late jaren 1970. Officieel werd MST gesticht in 1984. Progressieve afdelingen in de Katholieke Kerk speelden een sleutelrol in de ontstaansfase.

Activisten van MST hebben braakliggende grond bezet om coöperatieve boerderijen op te zetten en scholen en klinieken te bouwen. Er zijn nu 1.800 scholen op MST nederzettingen.

De beweging in Brazilië heeft meegeholpen aan het opzetten van het eerste internationale netwerk van bewegingen van landarbeiders in de geschiedenis, Via Campesina, die nu organisaties heeft in 87 landen.

MST heeft grove aanvallen te verduren gehad van de politie, het gerecht en de media. Ongeveer 1.600 landarbeiders zijn de laatste 20 jaar gedood, waaronder zo’n 100 MST activisten.

In 1996 maakte de gerenomeerde Braziliaanse fotograaf Sebastião Salgado een reportage van de massamoord op landarbeiders die demonstreerden in de staat Pará.

De activiteiten van MST hebben zich verbreed : marsen op de hoofdstad, landelijke bezettingen, vernietiging van genetisch gemodificeerde gewassen en de oprichting van een universiteit voor plattelandsactivisten.

Zie voor meer informatie over MST de Engelstalige website : www.mstbrazil.org

bron : Socialist Worker, UK
http://www.socialistworker.co.uk/article.php?article_id=8976

(via Genet, 060610)