Wat als koeien gras zouden eten?
In haar eisenbundel stelt Voedsel Anders dat koeien op de wei horen. Het is immers goed voor het klimaat, de natuur en het dierenwelzijn. Koeien spelen in een circulair model een belangrijke rol: herbivoren kunnen immers ingezet worden voor het beheer van graslanden en mest blijft nodig voor de plantaardige productie. Daarom ijvert Voedsel Anders voor minder en beter vlees.
Jos Van Reeth baat sinds 1993 samen met zijn vrouw Bieke De Pooter de kasteelhoeve ‘het Land van Ny’ uit. Jos houdt op 160 hectare een 200-tal runderen, een eigen ras met rotatiekruising van Salers, Angus, Simmental en Limousin. Hij pioniert met als uitgangspunt de gezondheid van de koe (en de mens). “Koeien kunnen in plaats van boosdoener een positief verhaal zijn, ook voor het klimaat. Het hangt ervan af hoe je ze houdt.” Welkom in het Land van Ny, waar de koe eerherstel krijgt als graseter.
Van pionier tot pionier
De uitgeweken Kempenaar zocht naar meer ruimte om te boeren, ontmoette veel pioniers, tot in Canada, maar vond uiteindelijk het dorpje Ny in het hartje van de Ardennen. Hij restaureerde de magische plek die de kasteelhoeve is en de familie bouwde er sindsdien een bloeiende kinderkampenwerking uit tijdens de zomer. Jos houdt Ijslandse paarden en runderen op een natuurlijke manier en schoolt zich nog steeds bij. Zo was hij was recent nog in Nieuw-Zeeland, het grasland bij uitstek. Hij vertelt enthousiast over zijn ontmoetingen met oa. Harry Wier, de ‘paus’ van het grazen, maar ook andere pioniers. Een paar jaar terug was de Amerikaan graspionier Joel Salatin te gast in Nederland en hij zag in Jos een ‘pionier van de lage landen’.
Elke dag vers gras
“Wij doen eigenlijk niet meer dan de oorspronkelijke natuur nabootsen waarbij een grote, dichte kudde door een vallei trok en er pas weer kwam als alles terug hersteld en hergroeid was.” Hij vindt het jammer dat bij ons meestal de dieren het ganse seizoen op hetzelfde perceel staan. “Dat is nefast voor grasland en grazer. Door het rondtrekken met de dieren hebben we onbewust opgemerkt dat het kudde-instinct van de dieren werd vergroot, maar dat ze zich tegelijk ook duidelijker beter in hun vel voelden, minder angstig zijn en eigenlijk zelden of nooit iets mankeren.”
In het Land van Ny grazen de koeien dan ook het hele groeiseizoen door. Ze krijgen elke dag een nieuw perceel met vers gras. “Hierdoor breken we niet alleen de cycli van alle mogelijke parasieten, vliegen en infectieziekten, maar door de rust kunnen het gras en de vlinderbloemigen zich veel beter herstellen en hergroeien, waardoor deze planten krachtiger zijn, smakelijker en nog meer bladgroen bevatten.” De koeien worden ook niet ‘afgemest’ met krachtvoer. Koeien zijn herbivoor en geen omnivoor. “Met granen groeien koeien wel veel sneller, maar dat maakt koeien obees en ziek, en dat heeft zeer snel een slechte impact op de voedingswaarde. De vleesindustrie en distributie verzwijgen dit vanwege hun financiële belangen. Het is echter onbegrijpelijk dat dokters, diëtisten of wetenschappers nauwelijks onderscheid maken tussen graanvlees en grasvlees. Bij gekweekte versus wilde vis is de impact op gezondheid en milieu ondertussen al wel aangetoond en doorgedrongen, bij vlees zou dit onderscheid ook moeten gemaakt worden.”
Klimaat
Deze wisselwerking tussen een kudde koeien en gras van optimale kwaliteit verrijkt de bodem met humus. Je kan het vergelijken met hoe de supervruchtbare bodems ontstaan zijn wanneer grote kuddes – dicht bij elkaar gedrongen omwille van de predatoren – over de steppe migreerden. Alleen is dit systeem een moderne vertaling daarvan, inclusief elektrische draden en watervoorziening die elke dag verplaatst worden. Jos heeft hierbij een hele gereedschapskoffer van maatregelen die hij kan nemen om deze wilde dichte kuddes – tot 150 ton levend gewicht per hectare! – te imiteren zoals een lichte begrazing waarbij slechts het bovenste derde van de grasstengel door de koeien wordt opgegeten. De rest wordt vertrappeld als voedsel voor wormen en bodemorganismen. Zo komt er koolstof in de bodem als humus.
Andere percelen blijven onbegraasd om een zaadbank te vormen of als reserve bij droogte. En nog ander percelen worden zeer kort overbegraasd om licht en lucht te geven aan kleine vlinderbloemige planten en grassen. De rust die de percelen krijgen tussen de begrazingen varieert van 21 tot wel 150 dagen en meer. Onderzoek in Amerika toont aan dat de methaanuitstoot van de koeien meer dan gecompenseerd wordt door de koolstofopslag in de bodem bij dergelijk beheer. Deze positieve spiraal van klimaatherstellende landbouw komt ook de biodiversiteit ten goede, zoals je kan vaststellen in de weides rondom de kasteelhoeve, vol met klavers en kruiden. De gezondheidseffecten op de koe zijn duidelijk: Jos heeft geen antibiotica of ontwormingsmiddelen nodig. “Onze veearts klaagt dat hij bij ons zijn kost helemaal niet kan verdienen.”
Beter vlees
Jos is ervan overtuigd – en er is ook onderzoek dat dit aantoont – dat dit grasvlees, hogere voedingswaarde heeft, zoals meer vitamines A, E, D en B(12), meer mineralen als natrium, ijzer en zink, een betere vetzuursamenstelling: meer omega 3 en minder omega 6. Hij hoopt dat de markt in de toekomst onderscheid maakt tussen graan- en grasvlees. “Wanneer een koe zelfs maar een beetje graan of maïs gekregen heeft, zou dat op de verpakking moeten vermeld worden omdat dit geen soorteigen voer is voor dit dier en ook omwille van de gezondheid-, water- en milieubelasting.” Jos heeft een groep klanten, vooral in Vlaanderen, die rechtstreeks kopen via online bestelling, wanneer er in het najaar wordt geslacht. “Mensen moeten wel nog (terug) leren dat niet op elk moment van het jaar gezond grasvlees beschikbaar is”. In de VS is er wel een duidelijke beweging van mensen die de meerwaarde van grass-fed (grass-finished) waarderen. Zou het toegenomen voedings- en klimaatbewustzijn ook bij ons kunnen leiden tot meer appreciatie voor een beter stukje (gras)vlees?